Spor yaşamın vazgeçilmez bir parçası ve birçok hastalığın önlenmesinde etkili. Özellikle sporu bir yaşam biçimi haline getirenlerin spora başlamadan önce ve spor yaparken gerekli önlemleri alması, sakatlanmaları büyük ölçüde önlüyor.

Spor insanların vücudunu geliştirmek, beden sağlığını korumak, heyecanlarını ve mutluluklarını arttırmak için profesyonel veya amatör yaptıkları bir aktivitedir. Eskiden parmakla sayılabilecek kadar spor dalı varken günümüzde sayısı giderek artıyor. Bütün bunlar biz spor cerrahlarının görevini ve sorumluluğunu da artırıyor. Çok erken yaşlarda spora başlamak ve ilerleyen yaşlarda aktif spor yapmak yaralanmaları artırıyor; yanlış yapılan aktiviteler sakatlanmalara yol açıyor. Futbol, basketbol, tenis, kayak gibi ağır sporlarda yaralanmalar daha sık görülüyor. Özellikle sporu spor olsun diye ara sıra yapan bazı amatör sporcular da çok basit bir travmayla daha kolay yaralanıyor.

Spora başlamadan önce yapılması gerekenleri belirlemeli ve tüm hazırlıkları tamamlamalısınız. Bunların başında sağlık kontrolü geliyor. Sağlık taramasıyla spora engel bir durumun olup olmadığı belirlenmelidir. Daha sonra yapacağınız spor dalına uygun çevresel faktörleri en ideal hale getirmelisiniz. En son olarak vücudunuzun kondisyonunu belirlemeli ve buna uygun seviyeden spora başlamalısınız. Bilimsel araştırmalar, spor yara-lanmalarının önleyici programlarla azaltılabileceğini gösteriyor. Profesyonel destek alınması ve bilinçli spor yapılması önemlidir. Bir o kadar da kendinizi iyi ölçmeli ve değerlendirmelisiniz. Örneğin yürümek güzel bir spordur. “bunda sakatlık nasıl olur” diyebilirsiniz. Düşünelim; ne zaman, saat kaçta, kimle yürüyorsunuz; dağda mı bağda mı, yağmurda mı karda mı, spor ayakkabısıyla mı botla mı, elbiseyle mi eşofmanla mı, 10 dakika mı 1 saat mi yürüyorsunuz. Bunların hepsi çok önemli faktörler. Bunları hesap etmediğiniz bir anda tökezleyip düşebilir ve ciddi bir sakatlık yaşayabilirsiniz.

Spor yaralanmaları nelerdir?
Özellikle temas sporu yapanlarla birlikte bireysel sporlarda da sıklıkla kas-iskelet sistemine ait çeşitli yaralanmalar oluyor.
* Cilt ve cilt altı yaralanmaları en fazla gördüğümüz tablolardır. Spora dönüşü hızlandırma anlamında önem arz ediyor.
* Adale ezilmesi, adale liflerinde yırtılmalar ve tendon kopmaları, aşil tendon kopmaları, omuz rotator adale yırtıkları, quadriseps tendon yırtıkları, kasıkta tendon kopmaları, uyluk arkasında hamstring adale yırtıkları sıklıkla görülüyor. Özellikle amatör spora başlayanlarda daha sık karşılaşılıyor ve yanlış yapılan sporun ilk belirtileridir.
* Sporda aktivite arttıkça bağ yaralanmaları ön plana çıkıyor; eklemlerde burkulma ve dönmeler sonucunda bağlarda gerilme, esneme ve kopmalar; ayak bileği burkulması ile bağ yaralanmaları, diz iç yan, dış yan ve çapraz bağ yaralanmalar yaşanıyor.
* Birebir temas sporlarında travmanın şiddetine, yönüne ve düşme şekline göre çeşitli kemik kırık ve çıkıklar oluşabiliyor.
Burada birçok faktör göz önünde tutulmalıdır. Sporu yaptığınız mekân, iklim şartları, birlikte spor yaptığınız kişinin kondisyonu ve heyecanı, bireysel sporlarda kendi kondisyonunuz ve heyecanınız, daha önceden yeterli antrenman yapıp yapmadığınız, vücudumuzu yetirince tanıyıp tanımadığınız, yaşınız ve buna uygun spor yapıp yapmadığınız, sporu ne amaçla yaptığınız, battal gazi ruhu taşıyıp taşımadığınız, dedemiz battal gazi gibi korkusuzca atlayışınız… Bu ve bunun gibi birçok faktör yaralanmanın şiddetini, travmadaki enerjinin ne kadar yüksek olup olmayacağını belirliyor. Bundan dolayı önce korunacak sonra başınıza gelirse tedavi olacaksınız.

SPOR YARALANMALARINDA NELER YAPILMALIDIR?
Spor yaralanmalarında ilk yardım olay yerinde yapılan işlemdir. İlk yardım genellikle çevredekiler tarafından yapılır. Spor alanında yaralanan herhangi bir sporcuya bilinçli ve doğru yaklaşmak gerekir. Aksi takdirde istenmeyen daha kötü sonuçlar oluşabilir.
* Yaralanan sporcu uygun bir şekilde spor alanı dışına alınmalı.
* Yaralanan bölge, istirahat pozisyonuna alınmalı ve kanamayı azaltmak için hemen soğuk uygulama yapılmalı. Buz ve benzeri malzemeler direkt ciltle temas etmemeli; 20-30 dakika süreyle uygulanmalı. Soğuk uygulama 2 saat arayla günde 5-6 kez uygulanabilir.
* Yaralanan bölgeye göre dok tora ulaşıncaya kadar bandaj ile kompresyon veya atel uygulanmalı. Özellikle ekstremite dolaşımına dikkat etmeli; morarma durumunda hemen bandaj gevşetilmeli, ekstremite kalp seviyesinde tutulmalı.
* Yaralanan sporcu en kısa zamanda uygun bir merkeze götürülerek, ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmeli. Kesin tanı, en kısa zamanda muayene ve doğru görüntüleme yöntemleriyle yapılır. Yaralanma anından ne kadar zaman geçerse şişlik nedeniyle muayene edilmesi o kadar zorlaşır ve tanıda hatalar oluşabilir. Bu sebeple zaman geçirmeden hekime ulaşmalı.
* Kırık ve çıkıklar için direkt grafi veya bilgisayarlı tomografi tetkiki, yumuşak doku yaralanmaları için manyetik rezonans veya ultrason tetkiki yapılmalı.
* Spor yaralanmasının şiddetine, hasarına ve yerine göre konservatif veya cerrahi tedavi yapılmalı. Konservatif tedavi ameliyat dışındaki seçeneklerdir; elastik bandaj, özel ateller, sirküler alçı ve ortez ile ekstremite istirahate alınmalı. Cerrahi tedavideki amacımız kişiyi en kısa sürede normal aktivitesine ve yaşamına kavuşmasını sağlamaktır.

Yaralanmanın şekline göre tedavi seçenekleri değişir. Dünyada bilinçlenmeyle artan spor aktivitesi beraberinde yaralanmaları da artırdı ve bunlarla ilgilenen spor cerrahisi branşını geliştirdi. Sadece profesyonel sporculara değil, tüm yaralanmalarda amacımız kişinin aktif yaşama hızla dönmesidir.

SPORU YAPTIĞINIZ MEKÂN, İKLİM ŞARTLARI, BİRLİKTE SPOR YAPTIĞINIZ KİŞİNİN KONDİSYONU VE HEYECANI, BİREYSEL SPORLARDA KENDİ KONDİSYONUNUZ, DAHA ÖNCEDEN YETERLİ ANTRENMAN YAPIP YAPMADIĞINIZ, VÜCUDUNUZU YETERİNCE TANIYIP TANIMADIĞINIZ, YAŞINIZA UYGUN SPOR SEÇİP SEÇMEDİĞİNİZ VE SPORU NE AMAÇLA YAPTIĞINIZ TRAVMADAKİ ENERJİNİN NE KADAR YÜKSEK OLUP OLMAYACAĞINI BELİRLER. BUNDAN DOLAYI ÖNCELİKLE BU FAKTÖRLERİ BİLECEK, ÖNLEMİNİZİ ALACAK, BUNA RAĞMEN SIKINTILI BİR DURUM YAŞARSANIZ DOKTORUZ TARAFINDAN UYGUN TEDAVİYE BAŞLAYACAKSINIZ.