1- TÜRK HALKININ HER ANI ve ZAMANIDIR (YAŞAMIN KENDİSİDİR = ÖMÜRDÜR)

– Günü, haftası, ayları, mevsimleri ve yıllarıdır.  Gecesi, gündüzü, sabahı, akşamı ve seher vaktidir

– Geç ve erken kavramı, geçen ve geçmeyen zamanı, saniyesi, dakikası, saatleridir.

– Ayın ondörtleridir aybaşıdır, takvimidir, baharı, ilkbaharı, sonbaharı ve ikinci baharıdır.

– Güneş, ay, dünya, uzay, gökyüzü, sema, feza, gök ve yıldızlar, samanyolu, akşam yıldızı,

sabah yıldızı, bazen kuyruklu bir yıldız.

– Güneşin doğuşu ve batışı, ayın doğuşu, ay ışığı – mehtap, yakamoz, hilal, dolunaydır.

– Geçmiş – mazi, gelecek – ati, ezel, ebed – ebediyettir.

– Gece – gece kirpikli kadın, geçmiyor günler, haftalar, mevsimler yıllar, geçen cuma gelecektin aylar oldu gelmedin, akşam oldu hüzünlendim ben yine, akşamın olduğu yerde, gruba karşı, geceler yarim oldu,

– Yalan dünya, kavanoz dipli dünya, arş, arş-ı ala, yedi kat gök, yedi kat yerin dibi, bu gün ayın ondördü kız saçını kim ördü, ördüyse yarim ördü ay karanlık kim gördü, mesela saat onda buluşalım Kordon’da der gibi geldi bana, on ikiye on kala beni biraz oyala,

2- MİLLETİN YAŞADIĞI TOPRAKLARIN HAVA DURUMU ve METEOROLOJİK OLAYLARDIR 

-Yel, rüzgar, fırtına, bora, poyraz, karayel, lodos, seher yeli, meltem, imbat, bulut, karabulut,

– Kar – tipi, buz, yağmur, dolu, sağanak, çakan şimşek, düşen yıldırım, çiğ, kırağı, ayaz, soğuk, sıcak, ılık ve serin,

– Çiseleyen ve şakır şakır yağan, bazende bardaktan boşanırcasına  yağan yağmur, lapa lapa yağan kar, ılgıt ılgıt  esen yel,

– Kurt puslu havayı sever, havada bulut yok bu ne dumandır, yar oturmuş yele karşı, ince ince bir kar yağar fakirlerin üstüne, Edremit’in bağına duman çökmüş dağına, dağları duman bürüdü, içime su serpildi,

3- SU ve İÇECEKTİR

-Dere, çay, ırmak, nehir, çeşme, pınar, kaynak, oluk- oluk akan su, şarıl-şarıl akan dereler, şelale ve çağlayanlar, azgın sular – seller, subaşı, gözyaşı, gözün çeşmesi,

-Göl, deniz – derya, okyanus ve umman, denizin dibi, değirmenin bendi, anamın ak sütü, emmek, süt -yoğurt- ayran, su, çay, kahve, suya giden yar, su destisi, güğüm, tas, çeşme, pınar, kuyu, avuç avuç yudum – yudum,

-Kana kana içmek  , bir kaşık su , senin suyun ısındı , eline su dökememek , susadım , susuzum ,  helal süt emmek , votka , rakı ve şarap , gülsuyu , sirke , üzüm suyu , hoşaf ,

-Cigaramın dumanı , tütün sarar sanki kendi içer gibi  , bir kayadan duman duman onyedi metre atlayan dağ kokusu ile yüklü su , mavi su  , ak köpüklü su , (sütüven şelalesi ) akması tel tel ince saç düştüğü yerde üç kulaç ,

-Evlerinin önü kuyu uyu sevdiğim uyu , nisan yağmuru kadar kısa süren hayatımız , kazdım kazdım kum çıktı , dere geliyor dere kumunu sere sere , sütün köpüğünü yar yar yere taşırdım , kahvenin telvelisi güzelin cilvelisi , çay benim çeşme benim yaramı deşme benim ,

-Kadifeli gelin çaydanmı geçtin yanakların al al olmuş konyakmı içtin , ne çabuk serhoş oldun içtiğin üzüm suyu ,

-Tuna nehri akmam diyor , şu Fırat’ın suyu akar serindir , Çarşambayı sel aldı bir yar sevdim el aldı ,

4- DOĞAL ve SUNİ ARAZİ ARIZALARIDIR  (YÜZEY ŞEKİLLERİDİR)

-Uçurum , yar , yol , patika , boğaz , gedik , geçit , bel , boyun  , çöl , tepe , dere , vadi  , bağ ve bahçeler , düz ova ,

-Kaf dağı , Kaz dağı , Ağrı dağı , Bey dağı , Maden dağı , İzmir’in dağları , Edremit’in dağı , Kırklar dağı , Beşparmak dağları  , Angara’nın dağları  – bağları – yolları ,  terkide sultan dağları , Ilgaz Anadolu’nun sen yüce bir dağısın ,

-Tokat yolları taşlı  , Kozak yolları taşlı , Sivas elleri , Evreşe  yolları dar , Burası Aspat değil Halilim , aman Bitez yalısı , Gesi bağları , Tuna boyları , Denizli Acıpayam arası ,  Kütahya’nın pınarları , Bursa’nın ufak tefek hanları , Adananın yolları taştan , Adalar’dan bir yar gelir , Galata’ya varınca koptu kıyamet  , Beyoğlu’nda gezersin , şu Dirmil’in … ,

-Estergon kalesi bre dilber aman subaşı durak , Karahisar kalesi , köprüler yaptırdım gelip geçmeye , köprüden geçti gelin , Balıkesir yolunda sepeti var kolunda , Bandırmalı güzelim al destiyi suya gel , Bodrumlular erken biçer ekini ,

-Dırama köprüsü , kaleden – kaleye şahin uçurdum , geçti Bor’un pazarı sür eşeği Niğde’ye , kardeşlerim yolları bilse de gelse , bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır benim ciğerime hançer sokulur ,

-Yarim İstanbul’ u mesken mi tuttun gördün güzelleri beni unuttun aman , yaylalar yaylalar , evlerinin önü boyalı direk , Denizli’nin horozları bellidir ,

-Karayolu , demir yolu , deniz yolu , hava yolu araçları vardır , uçak , gemi , vapur , araba , taksi , kamyon , tren , kara tren , makine , fayton , talika , atlı araba , aynalı körük , köprü tünel , kapı , pencere , ateş -od , is – kurum – kömür – baca , duman , mum , kandil , fener , çıra , çırakman , mangal , tüten ve tütmeyen bacalar , uzun olur gemilerin direği yanık olur genç kızların yüreği ,

– Burası Muş’tur yolu yokuştur giden gelmiyor acep ne iştir , yaylanın çimenine kuzu yayılır kuzu ,

5 – SIĞINILACAK BİR LİMAN  ve KUCAKTIR

-Yar koynu , ana kucağı , sarılacak boyun , ocağına düşmek  , gurbet , sıla , körfez , koy , avlu , duvar dibi , dam , ahır , ağıl , kapı , pencere , eşik , beşik ,

-Giyilecek bir çift çorap , kazan , kepçe , tencere , çanak , çömlek , desti ,  susak , suvat , yalak , bakır , bakraç , teneke , kova , şinik , urup , kile , dönüm , evlek , kilim , çöpten , keçe , heybe , torba , çuval , ambar, döşek , yastık  – yatak – yorgan , düğüm , ilmek -ilmek , perde ,

-Yar koynuna al beni  , yüksek yüksek tepelere ev kurmasınlar , aşrı aşrı memlekete kız vermesinler , duvar dibi beklerim vay benim emeklerim dümbeleği çala çala yoruldu bileklerim ,  karşı karşı dururken yüzüne hasret kaldım , daracık daracık sokaklar kızlar misket yuvarlar , ne bileyim ben senin cama geldiğini candan sevdiğini ,  körfezdeki üç beş güzel söyleşirler türkü gazel , bir yastıkda kocamak , oturulacak bir hasır ,

-Mardin kapı şen olur , Akpınar yapısına gün doğmuş kapısına , yolcuyu yolundan ayıran dilber , denizin dibinde hatcem demirden evler , okyanusmu iki şehrin arası , kaç saatlik yol ki şunu şurası ,

6 – AŞ – İŞ , EKMEK , EMEK  ve ALIN TERİDİR

-Emek , el emeği – göz nuru , efor , alın teri , burçak burçak terlemek , bir dilim ekmek , bir avuç su ,

-Ücret , yevmiye , imece , angarya , çıkı , çıkın , azık , nevale , rızık , nasip , saçını süpürge etmek , kollarını yastık , saçını yorgan yapmak , bir kaşık sıcak yemek ,

-Dokumak , örmek , dikmek , nakış işlemek , eğirmek , kireç tutmayan odalar , mektebin bacaları ,

– Tirit , tiridine banmak  , bandıra -bandıra ye beni , kana – kana içmek , doyasıya yemek , karnı doymak , aç -susuz kalmak , ölüyorum bir avuç su , sıcak bir tas çorba ,

– Böbörekler açarım ben sana , tavukları pişirmişem , acı , tatlı , ekşi , mayhoş , buruk , dondurma kaymak , mecalim kalmadı ,

7 – KILIK – KIYAFET , TAVIR -HAREKET (FİZİKİ GÖRÜNÜŞTÜR)

– Saç , sakal , bıyık , saçlı , kel , saç teli , saçlarım yorgan , sırma saç , kakül , perçem , zülüf , kırkma , kına yakmak , elleri kınalı , kaş , göz , sürme çekmek , rastık çekmek , allık sürmek , kirpik , yan bakış , gamze , bakış , yan bakış , kaş çatış ,

– Setre , ceket , potur , şalvar , gravat , mintan , fistan , entari , asiye , yelek , etek , cepken , başlık , şapka , fes , takke , çorap , eldiven , duvak , al duvak , şal , kaytan  uçkur , hamayil , ilvan ilvan , kaş -göz , el yüz , don , gömlek , moda , yakıştırmak ve yakışmaktır,

– Göz rengi , yeşil , kahve , ela gözlü , çakır , yanak , dudak , gül meme , çevre , mendil , yemeni , yazma , yaşmak , üslük , ferace , çıkın , bohça , heybe , çuval  , ambar , darcık  , kundura , terlik , çarık nalın -takunya , pabuç , aynalı , armalı , altın yüzük , bilezik , küpe ,

– Kaş çatma , ünneme , haykırma ve çağırma , feryat figan bağırma , ye kürküm ye , mendili oyaladım nina ninina  , sarı kurdelem sarı , zeytin gözlüm sana meylim nedendir , ah bu şarkıların gözü kör olsun , gerdan , misk-i amber , turnayı gözünden vurmak , ela gözlü benli dilber , ak gerdanın altında hatcem çiftedir benler , o kınalı parmaklarda o beyaz eller , kundurama kum doldu , ağlama yar ağlama anam mavi yazma bağlama , gece – gece kirpikli kadın  , kirpiklerin ok gibi , karagözlüm efkarlanma gül gayri , dane dane benleri var yüzünde , gam vurur gamze deler , gam zedeler , gam vurur

8 – EĞİTİM – ÖĞRETİM  , DİN  ve İMANDIR

-Okumak , yazmak , ezberlemek , öğrenmek , öğretmek , öğretmen , muallim , hoca , elif- be dir .

-Din , iman , kuran , ezan , sela , tekbir , kitap , melek , peygamber , dua – beddua , namaz – abdest , oruç , üvey ,  güvey  , övmek , mettetmek , takdir etmek , ödül ve ödül vermek , dilemek , dile benden ne dilersen , gafil ne bilir neşveyü pür aşkı vefayı ,

-Bayram , bayram namazı , kurban , yuğmak -yıkamaktır , hamamdan çıkmaktır , ilaç , ölüm , çare ,

-Mezar taşı , kabir , kabir azabı , kıyamet  , helal – haram , zehir -zıkkım olmak , aşk şerbeti içmek ,

-Sabır – sebat etmek , selamete  çıkmak  , yaradan , mevla , cümbür cemaat , cümle alem , el alem , yalvarmak , tekbir getirmek , selavat çekmek , şeytan , kör şeytan , bela püsküllü bela , lanet olası , lanet okumak ,

-Mevlam sabırlar versin yarinden ayrılmışa , huriler çadır kurmuş cennetin ayağına ,

hoştur cilvesi ,sarmaya doyamadım o incecik belini , amin demek , sol cennetin ırmakları , sırat köprüsü , ahiret , öbür dünya , kara bahtım – kör talihim , yazı  -yazgı – alın yazısı , kader -kısmet  , nasip – nimet –  minnet etmek  , felek ,  feleğin çarkından geçmek , feleğin çarkına çomak sokmak , arı kovanına çomak sokmak , kabuk bağlayan yarayı kaşımak , tüyü bitmemiş yetimin hakkı , kurda kuşa yem olmak , kul hakkı yemek -yememek , hac , hacı  , kabe , tanrı , rab , allah , cübbe , felsefe ,  nur , dilenci , avuç açmak , orta direk , yaraya merhem olmak , yaralı parmağa iş…mez  ,

-Yazam arzuhalimi de yare gönderem , mektup , son mektup ,  yan basa – basa gitmek , caminin müezzini yok içinin düzeni yok ,

-Bitlis’te beş minare ,daha dün annemizin kollarında yaşarken  şimdi okullu olduk sınıfları doldurduk , şükür , zikir , ömür , üryan ,cadı , melek , imam , cemaat , süphanallah , besmele , ve süphanallah , selam , selamün aleyküm  ve aleyküm selam ,  şehit , şehadet , şüheda

– Ölmek kaderde var bize ürküntü vermiyor lakin vatandan ayrılışın ızdırabı zor , gidenin her biri belli memnun ki yerinden çok seneler geçti dönen yok son seferinden ,  mahlede ölüm yok bu ne figandır ,

-Gelin ata binmiş ya nasip demiş , telli sazdır bunun adı ne ayet dinler ne kadı şeytan bunun neresinde,

9 – TARIM , ZİRAAT  ve EKİP BİÇMEDİR 

– Ekin ekme , çift sürme , orak biçme , harman alma , tınaz çıkarma , susam silkeleme , bağ bozumu , nadasa bırakma , kavun , karpuz , mısır , bostan , darı , kelek , zeytin , limon – portakal , fındık , fıstık , ceviz , badem , kızılcık , erik , elma , armut , ayva , nar , dut , kiraz , incir , asma -üzüm , bağ -bahçe , tarla , mera ,  yulaf , arpa , buğday ,-saban , pulluk , çift sürmek  , çapa , kazma , eyer , semer , küfe , çavdar , burçak , susam , mercimek yonca , bulgur , domates –  biber – patlıcan  , fasulye , börülce , pırasa , turp , sarımsak -soğan , kırmızı buğday , ayrılmıyor çecinden , çıt çıt çıt çedene , arabamın tekeri , Çanakkale domatesi , Kırkağaç kavunu , Kayseri ve Kastamonu pastırması ,

– Kestane , meşe , gürgen , palamut , çam , ardıç ,çınar , akasya , kiraz , kızılcık , sarmaşık ,  telli kavak , kavak , selvi , çalı –  çırpı , çelik – çomak ,  o ağacın altı   , gül , karanfil , darçın , çemen , çimen , çiğdem , çiçek , nergis , menekşe , manolya , zambak , meşe , palamut , kestane ,

– Bahçelerde börülce oynar gelin görümce , bu fasulya yedibuçuk lira ,eydim söğüt dalını , erik dalı gevrektir amanın eymeye gelmez , kara üzüm habbesi , benim sadık yarim kara topraktır , şinik , urup , kile , dönüm , evlek , otomobil , araba , çifte ve arabaya koşmak  , atmacayı vurdular bir avuç darı için

– Ayva sarı nar sarı ayvaya konmuş arı , amanın kızlar ne zor imiş burçak yolması burçak tarlasında yar yar gelin olması , kızılcıklar oldumu selelere doldumu gönderdiğim çoraplar ayağına oldumu mendili eline mendil verdim eline kara kına yollamış yar benim ellerime  , ekin ektim gül bitti de dalında bülbül öttü , zeytin gözlüm sana meylim nedendir ,  hastahane önünde incir ağacı ,baştabip geliyor zehirden acı , karpuz kestim yiyen yok ,

10 -RENK , MÜZİK  ve FOLKLORDUR

– Türkü yakmak , türkü çığırmak , ağıt yakmak , kırık hava , uzun hava , teke zortlatması , mani , türkü , şarkı , uzun hava , yol havası , kaya başı , oturak , bozlak , hoyrat , kafkas oyunu , çerkez oyunu , çifte telli , beyit atma , gazel okuma , kaside okuma ,

– Ak , kara , siyah , esmer , beyaz , kar gibi , pamuk gibi , alaca  , kır , boz  ,  kül rengi , soluk beniz  , sapsarı bir yüz , al – kırmızı , turuncu , sarı , limon sarısı ,  yeşil ,  mavi , mor , kahverengi , pembe  , turkuvaz , buğday benizli ,  mavi -mavi , yeşil -yeşil , anamın ak sütü gibi helal ,

– Gözleri fettan güzel  , gözleri fel fecir okumak , kına yakmak , zurnada peşrev olmaz ne çıkarsa bahtına , ıslık çalmak , düdük , maşa , zil , kaval , saz , telli saz , ut , çümbüş , keman , kemane , kanun kalarnet (gırnata) , def , davul , zurna , darbuka , dümbelek , çengi , hovarda , kostak , çapkın ,  aşüfte, yosma ,

– Horon , halay , zeybek , bengi , seymen , keklik oyunu , tamzara – üç ayak , delilo , misket oyunu , mastika , sepetçioğlu , harmandalı , karşılama , barana , bıçak oyunu , ata barı , Erzurum barı , çayda çıra , raks , dans , vals , twist ,   gelin ağlatması , alem havası , arap oyunu , mavilim mavişelim tenhada buluşalım mavilim ,

11 – GERÇEK HALK  EDEBİYATIDIR

– Ninni , ağıt , şarkı , türkü , mani  koşma , semai , varsağı , kırık hava , uzun hava , kaya başı , yol havası , oturak , bozlak , hoyrat , tekez zortlatması  , gönül kırmak , kalp kırmak , yürek yakmak , yere bakan yürek yakan ,

– Şiir , gazel , kaside , efe , seymen , yiğit  , eşkiya ,  aynalı körük , yaylı araba , yakışmak , yakıştırmak don , gömlet , pazen , birman , ipek , nazilli basması ,  tamzara , güvende , karşılama , harmandalı , çifte telli , horon , halay , alem havası ,

– Leblebi koydum tasa , bir elinde bağlama kömür gözlüm ağlama ben buralı değilim bana gönül bağlama , unutturamaz seni hiç bir şey , beş on damga yemiş pula dönmüşsün , rüyalar gerçek olsa , dilinin altındaki baklayı çıkarmak , ucuz etin suyu kara olur , kızını dövmeyen dizini döver , kızını serbest bırakırsan ya davulcuya yada zurnacıya varır , çok muhabbet tez ayrılık getirir ,

– İşve , naz , cilve , civelek- civelek , faka basmak , ciğerini dağlamak , çırpınmak , dört gözle yol beklemek , çok naz aşık usandırır , karagözlüm efkarlanma gül gayri ibibikler öter ötmez ordayım , artık mum yakta ara sen benim gibisini , kim bilir belki yarın belki yarından da yakın ,Cemilemin gezdiği dağlar meşeli , gaydırı gubbak Cemilem nasıl nasıl edelim biz bu işi ünneg gelin Hoca Memişi  kadfifeden kesesi kahveden gelir sesi , ak üzüm asmasıyım Nazilli basmasıyım anne doktor getirme ben sevda hastasıyım , oylum oylum fidan boylum ,

– Cazgırların pehlivanları güreşe tutuşturması ve altta kaldım diye  yerinme üste geldim diye sevinme demesi …  , haydi bakalım ikisine de maaşallah , ramazan davulcularının attığı maniler , çarşı – pazar (sokak manicilerinin ) manileri ,

– Masalların başlangıç ve bitişindeki  söz dizeleri ” bir varmış bir yokmuş evvel zaman içinde kalbur saman içinde , deve tellal iken pire berber iken ben annemin beşiğini tıngır mıngır sallar iken , az gitmişler uz gitmişler dere tepe düz gitmişler bir arpa boyu yol gitmişler , onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine , misafir umduğunu değil bulduğunu yermiş , kan kusar ama kızılcık şerbeti içtim der , kol kırılır yen içinde kalır ,

12- MAKAM  SAHİBİ ve  HATIRI SAYILIR KİŞİLER’DE VARDIR

– Bey , sultan , padişah , vezir , muhtar , kezir , postacı  , hakim  , müdür , muallim , öğretmen , çavuş , onbaşı , asker , zabit , paşa , gedikli , doktor , tabip , hekim , lokman hekim ,

– Bodrum Hakimi  , Bolu Beyi , terhis , teskere , nöbet , mola , dinlenme , potin , çizme , palaska , kasatura , bahriyeli , jandarma , piyade , karargahlar ,

– Osman ağa , aslan mustafa , aman eşref , Kerimoğlu , aman ormancı , Köroğlu ,

– Gazi Mustafa Kemal Paşa (ATATÜRK) , Hoş gelişler ola Mustafa Kemal Paşa ,

– Ünü büyük Osman Paşa Plevne’den çıkmam diyor , Karacaoğlan , Pir Sultan Abdal , memik oğlan , yanık ömer , pala remzi , Sepetçioğlu , Aşık Veysel ,  kul -köle , ümmet , millet ,

– Urfa’ya paşa geldi , konağa paşa geldi , ünnen gelin hoca memişi , muhtarmı oldun kezban yenge , gemilerde talim var bahriyeli yarim var , benim yarim candarmadır candarma , candarma çavuşuyam … , seyyah olup şu alemi gezerim ,  efelerin içinde Yörük Ali’yi seçtinmi , ak tolgalı beylerbeyi haykırdı ! ilerle … ,  katip arzuhalım yaz yare böyle , kır kalemi – kes cezamı yaşamayı neyleyim ,

13 – EDEP – ADAP ,  AR – NAMUS , ŞAN  ve ŞEREF VARDIR

-Kuyruk sallanmaz , göz edilmez , işmar edilmez ,  işareten ganaram , harama uçkur çözülmez  , ince hastalıktır , veremdir,  lokman hekim dahil  doktorlar çare bulamaz , ciğerler erir , yürekler dayanmaz , yürek parçalanır , yüzü gülmez , kaşlar çatıktır , kem gözle bakılmaz , ağıza alınmaz laf söylemek , el -etek çekmek , ununu elemek , eleğini asmak , yaraya tuz basmak ,

– Delikli demir çıktı mertlik bozuldu , çakı gibi asker olmak , çivi gibi ,

– Namus belasına gardaş çektiğimiz dert bizim , karakolda doğru söyler mahkemede şaşar , mapus yatmak , anne doktor getirme ben sevda hastasıyım  , karakolda ayna var ayna var kız kolunda damga var , moriyede fosforlum ,

-Türk Bayrağı ve Sancağının namusu , Türk Vatanı İstiklal ve Cumhuriyetinin korunması , vatan için nöbet tutmak ve bu değerler uğruna şehit olmak , Milli değerlerimizi korumak , yardım sever ve misafirperver olmak ,

14 – ZENGİN – FAKİR  ve YOKSULLAR VARDIR

-Ağalar , beyler , aslı yok yaylasında binbeşyüz koyunum var benim  , gönlü zengin , para , pul , mangır , altın , gümüş , geçmez para , hanlar ,hamamlar , saraylar , başlık parası , yüz görümlüğü ,  altın yüzük , bilezik , yavan ekmek ,  şan , şöhret , ün  , çarşı -pazar ,

-Garip , gariban , miskin  , Seksen şeftaliye pazar eyledim , pazara kadar değil mezara kadar , sarı çizmeli mehmet ağa bir gün öder hesabı , mum , şamdan , tellal çağırtmak , nalıncı keseri gibi hep kendine doğru yontmak , azıcık aşım kaygısız başım , veresiye vermek , ödünç vermek , borç vermek garip garip ötme bülbül , beşyüz altın yedirdim bir ayda , parmağında yüzükler kolunda bilezikler  oy sana dolanayım oy oy fadime nedir bu güzellikler , ayranı yok içmeye tahtırevan ile gider sı…. ,

15 – GERÇEKLER ve HAYALLER VARDIR

-Yumurtanın kulpu yok , gözlerimde uyku yok , mehtaba nedense kalamıştan çıkılır çıkılacak başka yer yoktur ,  odam kireç tutmuyor kumunu sermeyince , Ordu’nun dereleri aksa yukarı aksa , dünya dönüyür sen ne dersen de , aklını peynir ekmekle yemek ,

-Sevinç , üzüntü , keder , elem , ızdırap , çile , coşku , sevda , gönül  yarası , hicran yarası , kader , kıvanç , müjde , hasret , sıla hasreti , veda , elveda , vuslat , kavuşma , hoş geldi  , hoş geldi sefa geldi ,

– Vefa , vefasız , merhamet , merhametsiz , zalim , zulum ,vicdan , vicdanlı , vicdansız , nazar ,

– Asker yolu beklemek , teskere almak , aşk , yar , sevgili , tatlı dil ,  nazar , naz , nazlı yar , gözümün feri , dizimin dermanı , padişahın fermanı  , çırpınmak , kıran kırana , fizan , sükut , koku , tatma , duyma ,

– Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın , yangın var yangın var ben yanıyorum yetişin a dostlar tutuşuyorum , çıtı -çıtı , mini -mini , fındık kurdu , gönül borcu , karadır bu bahtım kara gönül kar etmiyor yare sen düşürdün beni dara ey ! baht , ey!baht ey! ,

– Türkü yakmak , türkü çığırmak , solo ve koro yapmak , nina -nina , ninna , ninno , oy -oy , öf ülen öf , efem , haydi efeler , hey gidinin efesi , manda yuva yapmış söğüt dalına yavrusunu sinek kapmış gördünmü ,

– Arabaya taş koydum civanım ben bu yola baş koydum , boynunu büke goymak , elmayı yüke goymak  -ağzını büke goymak ,

Türk çalar Türkmen oynar , kan kusa kusa , yan basa basa , yaralarım sızlıyor ,  sitem , gücenme , yerinme , yacanma , aş erme , özenme , çok özleme , özleme , göreceği gelmek , özledim … tenini teninin her yerini ,

16 – MADENLER , PARA  ve SİLAH  VARDIR

– Altın , gümüş , bakır , kömür , zırnık , kurşun , demir – çelik , tunç , kireç , kalay , zümrüt , elmas, yakut , cevher , mücevher , gümüş kemer , safir , sedef , inci , mercan ,

– Lira – kayma – kuruş – para – pul – para , gömü  – define , hazine , geçmez para ,

-Mavzer , pistol ,  tabanca  , silah , top  – tüfek , saçma , kurşun , barut , bomba , şarapnel  , mayın , torpil , tetik ,  ok -yay , çakı  – bıçak , kama , pala , kosa , tırpan  , kazma  – kürek  , balta , keser , iğne – çuvaldız , şiş , biz ,  sille , tokat ,

-Bülbülü altın kafese koymuşlar ah vatanım demiş , sizde bulunmazmı bir kurşun kalem  , parmağında yüzükler kolunda bilezikler ,

17 – HER CİNS ve TÜR HAYVAN VARDIR

-At , kırat , manda , camız , inek , buzağı , dana , düve , koyun ve kuzu , inatçı keçi , koç ve teke , çoban , deve , kervan , ahu , ceylan , aslan , arı , kelebek , bülbül , serçe ,

-Şahin , kartal , güvercin  , kelebek , çekirge , ördek , tavşan , kurbağa , kuş , baykuş ,  keklik , sülün , turna  , telli turna , kedi , köpek , it , civciv , horoz , ördek , suna , ceylan ( ahu , maral )  , kuzular , karga , tilki , çakal ,  aslan , kurt , ayı , balık , fare  ,

-Eğer , semer , yular ,  kolan , palan , duşak , örük , sikke , pranga , boyunduruk , yılan , çıyan , börtü – böcek , bit -pire  , sinek , karınca , yeşil kurbağa ,

– İti an çomağı hazırla  , it iti ısırmaz , köpek b.k yemekten vazgeçmez , köpektir zevk alan seyyad -ı bi insafafa hizmetten , kır atın kişnemesi , meleşen koyun ve kuzular ,

-Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez , tavşan pilavı , petekte arı gördüm ben bu gün yari gördüm , çam sakızı çoban armağanı , kovaladıkça kaçan ateş böceğimisin ,

-Denizli’nin horozları bellidir , Arap atı gibi sallar başını , Arap boyayı fazla bulunca  , öküz altında buzağı aramak , turnayı gözünden vurmak , telgrafın tellerine kuşlarmı konar , telli turnam , yeşil başlı  gövel ördek uçar gider göle karşı , iki keklik bir kayada ötüyor ötmede keklik derdim bana yetiyor ,

-Horozumu kaçırdılar damdan dama uçurdular , suyuna da pilav pişirdiler geh bili bili bili bili bil çilli de horozum kayboldu ,

-Ulusun korkma nasıl böyle bir imanı boğar medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar , devlerin aşkı büyük olur , telefonun ucunda ,

18- ANA – BABA , AKRABA  , SEVEN ve SEVİLENLER (AŞK ve SEVGİ) VARDIR  

– Roman kızı , kaz kızı , sarı kız , Dimetoka kızları , Manastır’ın kızları , Edremit’in gelini, sarı gelin , Erkilet güzeli , vurulmak , vurgun yemek , yaralanmak ,

– Ayşe , küçük Ayşe , fatma , fadime , cemile ,  emine , hatice , hacer , kezban , küsüm,  ümmü , umman , suzan , suzi , sakine , halime , nurcan , mefaret hanım , feraye , cevriye , kız kaçırma  ,

– Ali , hasan , ömer , halil , eşref , memik oğlam , mehmet , aslan  mustafa , ibram çavuş ,

– Ana , anne , baba , hala , bibi , dayı , teyze , enişte , baldız , gelin , görümce , kaynana ,  dede , nine , emmi , emmioğlu , hoca memiş ,

– Arzu ile kamber – leyla ile mecnun , ferhat ile şirin  , kerem ile aslı  ,

– Can – canan – can evi ,canlar , dane – dane benler  , seke – seke yürümek , keklik gibi sekmek , gümbür- gümbür ,  gürül -gürül , şırıl – şırıl , şarıl – şarıl ,

– Sırılsıklam aşık olmak  , civanım , deli – divane avare , salınmak , süzmek – süzülmek , üzgün ve süzgün ,

– Huysuz ve tatlı kadın , tencere yuvarlanır kapağını bulur , iki çıplak bir hamama yakışır , davul bile dengi dengine , onbeş yaşında da nazife de hanıma doyum olurmu , dane dane benleri var yüzünde ,

– Denizin dibinde hatçem demirden evler ak gerdanın üstünde de çiftedir benler , sırılsıklam aşık olmak anasını sen al kızını da ben , gelin Ayşe suya gitmiş çamurlara bata bata , tin tin tinimini hanım seni seviyor canım ,

19 – SANATKARLAR  ve MESLEK ERBABLARI  VARDIR

– Terzi elin kırılsın , terzi kendi söküğünü dikemezmiş , demirciler demir döver tunç olur  , kalaycılar kalay yapar , derenin kenarında kalayladım kazanı , dürüyemin güğümleri kalaylı fistan giymiş etekleri halaylı ,

– Sirke satmak  , terciye tere satmak , veresiye vere vere kalmadı kalmadı , götür sarrafa göster kalp isem alma beni , sür gemici gemini hiç kimseden korkum yok ,

-Erzurum çarşı pazar , Kağızman ‘a ısmarladım nargele nargele , gümüş kemer ince bele dar gele dar gele, iki kapılı bir handa gidiyorum gündüz gece , hancı çek şu perdeleri sen yavaş yavaş , arşın , endaze , okka , dirhem , kulaç , fersah -fersah , on parmağında on marifet ,

– Bak postacı geliyor selam veriyor , fış – fış kayıkçı , kayıkçının küreği hop hop eder yüreği , ip attım ucu galdı da tarakta göcü galdı , ben sevdim eller aldı da yürekte acı galdı ,