İnsan ister ki bu varlıkta ki yolunu kudret elinin ihsan ettiği kuvvet ve kabiliyetlerine göre içinin dilediği ve gönlünün çektiği gibi yürüsün.

Duymadığı ve anlamadığı içinin alıp gönlünün zincirini çekmediği bir istikamete ve bir hayat semtine doğur, başkaları tarafından ne arkasından tekmelenip kalksın nede başından yularla çekilip havan gibi sürüklensin.

Fakat, aziz ömrünün sayılı günlerini şahsında ve şerefinden emin olarak, insanlığına mahsus ve insanlığın hakkı olan vakar ile yaşasın.

Başkalarının zararına olmamak şartıyla, hayatına dilediği gibi düzen versin istediği gibi hareket etsin.

Başkalarını zorlamamak şartıyla dilediği şeylere inansın beğendiği din ve mezhebe sahip olsun. Vicdanının emrettiği yolda yürüsün.

İnsaf ile düşünürsek aklı başında her insanın hayatta çalışıp çabalamaktan, yırtılıp yıpranmaktan nihai gayesi budur.

İçtimai saadet, yani birlikte yaşamaktan umulan ve beklenen nimet de bundan başka bir şey değildir.

Bu nimet yalnız bazı imtiyazlı insanlara mı mahsustur?

Fakat bunlar bu imtiyazı nereden, hangi göklerin Allah’ın dan almıştır.

Hayır saadet ümidi, insanlık şerefi ve vakarı ile yaşama nimeti Tanrının yarattığı her insan gönlünün sultandır.

Hayat gayesinde ve saadet emelinde bütün insanlar müşterektir ve aynı bir yolun yolcusu dur.

Saadet emelinde kimsenin kimseden eksiği ve artısı, alacağı ve isteyeceği yoktur.

Herkes dünyaya bir can ile gelir ve bir kefene bürünüp gider.

İnsanlardan mürekkep olduğuna göre, cemiyetin de gayesi ve varlığının hikmeti arasına bu saadeti temin etmektir deniyorum fakat mümkün kılmak; herkese bu fani hayatın yolunu gönül ferahlığı ile yürümeye ve umduğu saadet kuşunu aramaya müsaade etmek ve müsavi imkânlar vermektir.

Şu hâlde, bütün mesele şuradadır.

Birlik hayatına nasıl bir nizam vermek ve nasıl bir içtimai muhit yaratmak lazımdır ki, bu nizam ve bu muhit içinde her insan hayatın müşterek gayesine müşterek bir arzu ve dilekle yürümek imkanı bulsun, herkes özlediği saadet ışığını bulabilmek ümidiyle yaşasın.

İşte bu suale ve bu ezeli hayat ve cemiyet meselesine demokrasi felsefe felsefesi, aynı yüksek ideale doğru uzanmak üzere iki prensiple cevap vermektedir.

Bu prensipler; Hürriyet ve eşitliktir.

Ve bunların uzandığı müşterek ideal de adalettir.

Siyasi bakımdan ve bir hükümet şekli olmak itibariyle ekseriyet vasatisiyle halkın hükümeti demek olan demokrasi insanlık ve içtimai ahlâk bakımından da hürriyet ve müsavat temelleri üzerinde yükselen bir adalet rejimidir.

En kalbi saygılarımla

Mehmet Mahmut Yıldız